Polski przedsiębiorca w Unii Europejskiej
Wejście Polski do Unii Europejskiej spowodowało, że przedsiębiorca musi znać nie tylko polskie przepisy prawne, ale i regulacje unijne. Tym bardziej, jeśli chce działać na wspólnym rynku. Trzeba pamiętać o znanym powiedzeniu, że nieznajomość prawa szkodzi i nie usprawiedliwia. Warto więc zapoznać się przynajmniej z najważniejszymi informacjami na temat reguł obowiązujących w UE.
Swoboda przedsiębiorczości* i formy działalności
Funkcjonowanie wspólnego rynku wewnętrznego Unii Europejskiej opiera się przede wszystkim na swobodzie przedsiębiorczości, która oznacza możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w dowolnym kraju na terenie UE przez podmioty pochodzące ze wszystkich państw członkowskich. Klauzula narodowa nakazuje traktować przedsiębiorców przybywających do kraju przyjmującego tak samo jak tych, którzy są jego obywatelami.
Zdecydowana większość europejskich przedsiębiorstw prowadzi działalność w formach właściwych dla regulacji prawnych poszczególnych państw członkowskich. Każde państwo członkowskie UE samodzielnie wyznacza zasady zakładania firm na własnym terytorium. Trzeba też pamiętać, że podejmując działalność gospodarczą, należy się dostosować do szeregu regulacji z zakresu prawa podatkowego, ubezpieczeniowego, ochrony konsumentów, zamówień publicznych, bezpieczeństwa produktów, gdyż możliwe jest występowanie różnic na tym polu mimo harmonizacji na szczeblu wspólnotowym. O szczegółach specyficznych dla poszczególnych krajów unijnych można dowiedzieć się na przykład z publikacji Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Informacji udzielają również Biura Radców Handlowych działające przy polskich ambasadach.
Podatek VAT w krajach Unii
Jeżeli dochodzi do transakcji pomiędzy podatnikami z różnych krajów UE towary będące jej przedmiotem opodatkowane są stawką zerową w kraju ich wysyłki (rozpoczęcia transportu) jako wewnątrzwspólnotowa dostawa, a podatek należny opłacany jest przez nabywcę towarów w kraju, do którego przybywają (zakończenia transportu) towary wg stawki właściwej dla kraju, do którego przybywa towar. VI Dyrektywa mówi, że wysokość stawki podstawowej (standardowej) w państwach członkowskich UE nie może być niższa niż 15%, a stawki zredukowanej (można stosować jedną lub dwie stawki obniżone) - nie niższa niż 5%.
Podatnicy, którzy mają kontakty handlowe z firmami z innych krajów Unii, w tym i z krajów, które do Unii wstąpiły razem z nami, powinni wystąpić do właściwego ze względu na miejsce rejestracji podatnika VAT urzędu skarbowego z wnioskiem o nadanie numeru euro-NIP.
Handel wewnątrzwspólnotowy jest kontrolowany od strony podatku VAT przez specjalnie stworzony w tym celu System Wymiany Informacji o VAT “VIES” (VAT Information Exchange System) pozwalający na wymianę i porównywanie zgromadzonych informacji.
Ubezpieczenia działalności gospodarczej w UE
Osoby podejmujące działalność gospodarczą w innym kraju członkowskim, a także członkowie ich rodzin, podlegają zasadom koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych. System ten opiera się na trzech podstawowych zasadach:
- z punktu widzenia uprawnień i obowiązków ubezpieczeniowych cudzoziemcy traktowani są tak jak obywatele danego państwa członkowskiego,
- składki ubezpieczenia społecznego (emerytalnego, zdrowotnego) płaci się tylko w jednym państwie,
- prawa do świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego nabyte w związku z opłacaniem składek w jednym państwie członkowskim "nie przepadają", jeśli uprawniony przenosi się do innego kraju, ale świadczenia ubezpieczeń społecznych są regulowane przez przepisy prawa krajowego.
Zasady przyznawania świadczeń ubezpieczenia społecznego (np. wiek emerytalny) oraz ich wysokość określają przepisy prawa krajowego. Oznacza to, że jeśli przedsiębiorca polski najpierw działa tylko w Polsce (i tu opłaca składki ubezpieczeniowe), a następnie podejmie działalność np. w Danii, gdzie również będzie płacił składki na ubezpieczenie społeczne, dla celów ostatecznego obliczenia świadczenia emerytalnego uwzględniane będą lata "składkowe" zarówno w Polsce, jak i w Danii. Ubiegając się o emeryturę w Polsce, przedsiębiorca będzie musiał jednak spełnić wymogi przewidziane prawem polskim (dla uzyskania uprawnień emerytalnych w Polsce nie będzie miał znaczenia fakt, iż przedsiębiorca spełnia odpowiednie wymogi według prawa duńskiego).
Unijna baza danych dostępu do rynku krajów trzecich
Jeśli przedsiębiorca chciałby eksportować towary do krajów trzecich, to przydatnym narzędziem dla niego na pewno okaże się "Market Access Database" - unijna internetowa baza danych zawierająca informacje o formalnościach, stawkach celnych i ewentualnych ograniczeniach przy eksporcie poszczególnych towarów do danego kraju dostępna pod adresem: http://mkaccdb.eu.int .
Deklaracje Intrastat
Obowiązek przekazywania informacji o dokonanych przywozach i wywozach towarów między Polską a innymi krajami Unii Europejskiej będzie ciążyć na tych przedsiębiorcach, którzy osiągną pewne ustalone i ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego wartości w ramach tych obrotów. wartości te to tzw. progi statystyczne. Progi statystyczne będą ustalone odrębnie dla przywozu i odrębnie dla wywozu towarów. Jedynie przedsiębiorcy, których wartość przywozu lub wywozu z krajami UE przekroczy wartości progów statystycznych, będą zobowiązani do składania deklaracji INTRASTAT. System ten obowiązuje w Polsce od 1 maja 2004 roku.
Budownictwo
Jedynie Niemcy i Austria ustanowiły okres przejściowy na świadczenie usług budowlanych, ograniczający obywatelom swobodę podejmowania pracy w UE..
Transport
Po 1 maja 2004 roku przedsiębiorców, którzy chcą zajmować się drogowym transportem międzynarodowym w UE, zobowiązuje tzw. licencja wspólnotowa. Aby ją otrzymać, trzeba spełnić wymogi takie, jak do otrzymania krajowej licencji. Wszyscy przedsiębiorcy, którzy uzyskali krajową licencję na międzynarodowy transport drogowy, mogą otrzymać licencję wspólnotową.
Po wejściu do Unii, kierowcy będą muszą stosować się do wymogów regulowanych ustawą z dn. 16 marca 2004 r., która obowiązuje od 1 maja 2004 r.
Przemysł spożywczy
Od 1 maja wszystkie firmy zajmujące się produkcją, obrotem lub przetwarzaniem żywności powinny zacząć wdrażać system HACCP. Jest to system rozpoznania i kontroli zagrożeń, które mogą wystąpić przy produkcji i składowaniu żywności. W systemie tym chodzi o to, by na bieżąco analizować wszystkie zagrożenia dla bezpieczeństwa produktu oraz określić i monitorować tzw. punkty krytyczne, czyli miejsca, w których niebezpieczeństwo np. zanieczyszczenia żywności jest największe. HACCP oparte jest na autokontroli. W przypadku małych, jedno- lub kilkuosobowych przedsiębiorstw wprowadzenie HACCP jest proste. System można przyjąć, stosując wprost zalecenia z przewodników dla branży publikowanych prze Fundację Programów Pomocy dla Rolnictwa - FAPA (www.fapa.com.pl). Można też zasięgnąć rady w najbliższej stacji sanitarno - epidemiologicznej.
Opracowano na podstawie publikacji Joanny Tomczyk ze strony www.bankier.pl
