Pobyt i zamieszkanie w państwach UE/EOG
Obywatele państw Unii Europejskiej i EOG mają prawo do pobytu i zamieszkania w innym państwie UE/EOG. Nie jest to jednak prawo nieograniczone. Chcąc zamieszkać zagranicą należy wykazać się możliwością utrzymania się i posiadaniem ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku pracowników dokumentem to poświadczającym jest zaświadczenie o zatrudnieniu – wszystkie państwa UE/EOG przewidują objęcie pracowników systemem ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Pobyt do 3 miesięcy jest możliwy bez konieczności dokonywania jakichkolwiek rejestracji. Zamiar długotrwałego zamieszkania lub pracy pociąga za sobą konieczność dokonania szeregu formalności. Stosowane rozwiązania różnią się w zależności od państwa, składać się na nie jednak mogą:
- rejestracja w organie imigracyjnym celem uzyskania dokumentu pobytowego
- zameldowanie
- rejestracja w systemie ewidencji ludności
- rejestracja w organie podatkowym
- rejestracja w systemie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych
Dane na temat prawa i procedur innych państw podawane są jedynie w celu informacyjnym, w oparciu o materiały przekazane przez odpowiednie instytucje tych państw. W sprawie szczegółowych rozstrzygnięć należy zwracać się do odpowiednich instytucji w państwach je stosujących.
Legalna praca
Okresowe zawieszenie stosowania art. 1 – 6 Rozporządzenia 1612/68 oznacza, że w stosunku do obywateli nowych państw członkowskich mogą być w "starych krajach" UE stosowane ograniczenia w podejmowaniu pracy. Dalsze informacje na ten temat znajdują się w części omawiającej procedury stosowane przez poszczególne państwa. Ograniczenia nie dotyczą jednak pewnych kategorii osób – np. pracowników, którzy w dniu 1 maja 2004 byli dopuszczeni do pracy w danym państwie przez nieprzerwany okres 12 miesięcy (czyli posiadali zezwolenie lub kolejno po sobie następujące zezwolenia na pracę, pokrywające okres np. od 1 czerwca 2003 do 1 czerwca 2004) oraz osób, które po 1 maja 2004 r. będą legalnie zatrudnione przez okres co najmniej 12 miesięcy. Pracownicy tacy korzystają z postanowień art. 1 – 6 Rozporządzenia 1612/68, ale tylko w państwie, w którym to zezwolenie na pracę uprzednio otrzymali i pod warunkiem, że nie opuszczą z własnej woli rynku pracy danego państwa. Oznacza to, że po legalnym przepracowaniu roku można zmienić pracodawcę i nie ma wymogu uzyskiwania zezwolenia na kolejną pracę. Poszukiwanie pracy również oznacza "pozostanie na rynku pracy". Obywatele wszystkich państw UE/EOG, podejmujący legalną pracę w innym państwie członkowskim, mają takie same prawa i obowiązki jak pracownicy lokalni. Jakakolwiek dyskryminacja ze względu na obywatelstwo jest zakazana prawodawstwem unijnym.
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza poszerzenie możliwości podejmowania przez Polaków pracy w innych państwach członkowskich oraz perspektywę pełnej swobody przepływu pracowników w obrębie Unii Europejskiej w ciągu najbliższych lat.
PODSTAWY PRAWNE
Traktat o Przystąpieniu przewiduje, że dochodzenie do pełnej swobody przepływu pracowników pomiędzy nowymi państwami członkowskimi a unijną „piętnastką” rozłożone będzie na trzy zasadnicze etapy. Z prawnego punktu widzenia oznacza to zawieszenie stosowania artykułów 1 – 6 Rozporządzenia Rady (EWG) nr 1612/68 w sprawie swobodnego przepływu pracowników wewnątrz Wspólnoty. Okresowe ograniczenia dotyczą pracowników, tj. osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę; nie mają zastosowania do osób samozatrudnionych, czyli świadczących usługi w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. W ciągu pierwszych dwóch lat (2004 – 2006) dostęp do rynku państw, które były członkami UE przed 2004 rokiem dla obywateli nowych państw członkowskich (oprócz Cypru i Malty) będzie regulowany wyłącznie ustawodawstwem krajowym. Oznacza to, że państwa mogą utrzymać wymagane przed 1 maja 2004 r. wymagania albo mogą je zliberalizować. W latach 2006 – 2009 każde ze „starych” państw członkowskich będzie mogło zdecydować o tym, czy utrzymać stosowanie krajowego ustawodawstwa, czy też objąć obywateli nowych państw członkowskich zasadami swobodnego przepływu pracowników. Ostatni etap, lata 2009 – 2011 to okres, w którym jedynie poważne zakłócenia lub groźba ich wystąpienia na lokalnym rynku pracy mogą uzasadniać ograniczenia możliwości podejmowania pracy w państwach Unii Europejskiej. Analogiczne zasady są stosowane w państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) – Norwegii, Islandii i Lichtensteinie.
